Siyaset sahnesine çıktığı birinci günden bu yana normların dışına taşan kışkırtıcı telaffuzları ve hareketleriyle tüm dünyanın dikkatini üzerine çeken ABD Başkanı Donald Trump, son devirde Amerikan Anayasası ve siyasi geleneğini derinden sarsabilecek bir hususla gündemde: Oval Ofis’te üçüncü devir. ABD Anayasası’nın 22’nci ek unsuru başkanlık vazifesini iki devirle sınırlasa da Trump, uzun müddettir üçüncü sefer lider adayı olabileceğine dair tabirler kullanıyordu. Lakin Trump’ın evvelki gece NBC News’a verdiği demeçte üçüncü periyot adaylığını istediğine dair, “Şaka yapmıyorum” diyene kadar sahiden bu türlü bir niyeti olduğu düşünülmemişti. NBC News yayınında ise etrafındaki pekçok insanın üçüncü periyot aday olmasını istediğini söyleyen ABD Başkanı, “Bunu yapmak için formüller var” diyerek mevzuyla ilgili çalışma yapıldığına işaret etmiş oldu. Pekala Trump’ın kelamını ettiği sistemler neler olabilir? Trump yasal olarak üçüncü periyot ihtirasını gerçeğe dönüştürebilir mi? ABD’li hukukçulara sorduk:
1’İNCİ SENARYO: YASAL BOŞLUK
Konuşulan birinci yollardan biri, ilgili yasanın sırf üst üste iki devir misyon yapmış liderleri kısıtladığı tezine oynamak. Bahsin Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Yüksek Mahkeme’ye taşınarak zorlanabileceğini düşünenler olsa da Berkeley Üniversitesi’nden hukuk profesörü Erwin Chemerinsky, Hürriyet’e yaptığı değerlendirmede 22’nci ek unsurun çok açık olduğunu söyledi. Kelam konusu anayasa unsuru ile bir kişinin iki devirden fazla lider olarak seçilmesinin mümkün olmadığının belirlendiğini aktaran Chemerinsky, üst üste periyotların unsurda tabir edilmese de yasanın maksadı açık olduğu için Yüksek Mahkeme’nin bu tıp zorlama bir yoruma art çıkacağı görüşüne katılmıyor.
2’NCİ SENARYO: ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Cumhuriyetçilerin, anayasa değişimi için teşebbüs başlatma ihtimali de olasılıklar ortasında. Lakin ABD Anayasası’nda değişiklik yapmak için hem Kongre’nin üçte iki hem de eyalet meclislerinin dörtte üç onayı gerekiyor. Chemerinsky, Demokratların denetimindeki eyaletlerin bu cins bir teşebbüsü kesin olarak engelleyeceğini söylüyor. Georgetown Üniversitesi’nden hukuk profesörü David Muhteşem da Trump’ın şu an 31 eyalette denetim sahibi olduğuna işaret ederek, anayasa değişiklik yolunun kapalı olduğunu söylüyor. Georgetown Üniversitesi’nden kamu idaresi profesörü Eric Langenbacher de bu senaryonun gerçekçi olmadığını söylemekle birlikte Cumhuriyetçilerin yeniden de bu yolu zorlayabileceği görüşünde. Hakikaten Tennessee Temsilciler Meclisi Üyesi Andy Ogles, Trump’ın misyona başlamasından birkaç gün sonra ilgili yasanın değiştirilmesi için bir teklif sunmuştu.
3’ÜNCÜ SENARYO: EMANETÇİ FORMÜLÜ
En dikkat çeken senaryo ise Trump’ın yasal bir boşluğu kullanarak Oval Ofis’in kapısını üçüncü devir için açması. Bu senaryoya nazaran 22’nci ek unsurdaki bir söz zayıflığı Trump’ın yolunu açabilir. İlgili yasanın iki periyottan fazla “başkanlık hizmetini” değil “başkan olarak seçilmeyi” yasakladığını söz etmesi, Trump’ın 2028’de lider yardımcısı olarak yarışıp, kendisi yerine lider seçilen kişinin istifasıyla vazifesi devralabileceği istikametinde yorumlanıyor. Lakin hem Langenbacher hem de Muhteşem ABD Anayasası’nın 12’nci ek unsurunun bu yorumu engelleyeceğini söylüyor. Kelam konusu unsur hukuki açıdan ABD başkanı seçilmesi mümkün olmayan hiçkimsenin lider yardımcısı adayı olamayacağını belirtiyor. David Harika, Trump’ın protokol sırasına nazaran bir sonraki düzey olan Temsilciler Meclisi Başkanlığına seçilmesi ve akabinde hem lider hem de lider yardımcısının istifa etmesinin hukuken problemsiz göründüğünü söylese de bunun siyasi açıdan gerçekçi olmadığı görüşünde.
