Kent ömrünün getirdiği sürat, tüketim alışkanlıkları ve tabiattan kopukluk, pek çok kişiyi daha sade ve sürdürülebilir bir hayat arayışına yöneltiyor. Bu arayışın en somut örneklerinden biriyse sürdürülebilir tarım ya da bir öbür ismiyle permakültür. Birçok vakit balkonda birkaç saksıyla başlayan bu serüven, yalnızca sağlıklı beslenmenin değil, ekolojik farkındalığın da kapılarını aralıyor. Permakültürü hayatına entegre etmiş şahıslarla konuştuk; hem sürdürülebilir tarım tecrübelerini sorduk hem de pratik bilgiler aldık.
Çağla Öztek (bahçıvan ve turist rehberi) ve Çiçek Öztek (bahçıvan ve yayıncı) yakın vakitte ‘Bahçede Hayatlar: Permakültür Unsurlarıyla Kent Bahçıvanlığı’ isimli bir kitap çıkardı. Kitapta İstanbul Kadıköy’deki bahçelerinde uyguladıkları pratik bilgileri ve kendi öykülerini anlatan kardeşlere permakültürün kıymetini ve tekliflerini sorduk.
Çağla Öztek: Permakültüre başlamak isteyen herkesin birinci bakması gereken yer mutfağı. Salataya koyduğunuz biberin, domatesin tohumu, yemek yaptığınız bakliyat cinsleri, televizyon karşısında çitlediğiniz (kavrulmamış) çekirdekler… Çiğ, yaş ya da kuru ne olursa… Minik bir saksıda toprakla buluşturun; hatta bazen ilkokulda yaptığımız üzere pamuktan bir yatağın içine bırakın ve sulayın. O tohumun çimlenme mucizesine şahit olun. Gerisi için okuyun, öğrenin, deneyin, yanılın.
Çiçek Öztek: Permakültüre uzun yıllardır ilgim vardı. Bol metin okuma, görüntü seyretme ve uygulamayla geçen birkaç yılın akabinde İstanbul Permakültür Kolektifi’nden ‘Permakültüre Giriş’ kursu aldım ve çeşitli kurslara katılmaya devam ediyorum. Biz beşerler bir uğurböceğinin, arının, kedinin, solucanın, bir karahindibanın, ebegümecinin, incir ağacının yanında bir diğer canlı türüyüz yalnızca, hepimiz Dünya dediğimiz gezegenin sakinleriyiz. Karşılıklı bağlar içinde besleniyor, çoğalıyor, evrimleşiyoruz. Lakin bunu anladıktan sonra gezegenimizi dilediğimiz üzere tüketeceğimiz bir yer olarak görmekten vazgeçip onu kucaklayabiliriz. Bahçe, balkon, mutfak pencereleri ve apartman gölgelerinde başladığımız uygulamalarda zorluklarla karşılaştığımız da oldu. Sokaktan geçen araçlardan gelen egzoz dumanı, apartman yanı bostanımıza çöp muamelesi edenler, kompostu (doğal gübre) bir türlü sevemeyenler, komşularla muhakkak seviyelerde münasebet kurmak üzere zorluklar oldu. Lakin bunlar tutkumuzun önünde duramayan şeylerdi.
‘FİDE DİKEREK DENEMELER YAPABİLİRLER’
Peyzaj yüksek mimarı Banu Gürler’in permakültür seyahati 2012 yılında Bayramiç, Muratlar Köyü’nde katıldığı bir haftalık teori ve uygulamalı eğitimle başlamış.
“Permakültürün yaşama ve kozmosa döngüsel ve bütünsel yaklaşımını, tasarım yapılırken tabiatın örnek alınmasını, dünyaya, tüm canlılara saygılı ve etik yaklaşımını çok kıymetli buluyorum. Sürdürülebilir tarıma başlamak isteyenler tecrübeli bir eğitmenden Permakültür eğitimi alabilir, meskeninde saksı içinde ufak da olsa tohum grup fide dikerek denemeler yapabilirler.Çevrelerinde hobi bahçesi, topluluk bahçesi araştırabilir, dijital ve basılı yayınları takip ederek bu bilgilerini genişletebilirler.”
ŞEHİR SAKİNLERİ İÇİN BOSTANLAR
Birçok belediye sürdürülebilir tarımı desteklemek ve kent sakinlerini toprakla buluşturmak gayesiyle kent bostanları kuruyor. Bursa’da Nilüfer Belediyesi, İstanbul’da Kadıköy, Ataşehir ve Büyükçekmece belediyeleri, Ankara’da Çankaya Belediyesi ile İzmir’de Karşıyaka Belediyesi kent bostanları uygulamasını sürdürüyor. İzmir-Bornova Belediyesi’nin bostanıysa kısa mühlet içinde faaliyete geçecek.
Kadıköy Belediyesi kent bostanları konusunda en etkin çalışan belediyelerden biri. Kadıköy Belediyesi’nden peyzaj yüksek mimarı Nil Uzunkaya mevzu hakkında şu bilgileri veriyor: “Kadıköy Belediyesi; Moda, Fenerbahçe, Göztepe ve Acıbadem mahallelerinde toplam dört kent bostanıyla sürdürülebilir tarımı destekliyor. Bu alanlar büsbütün Kadıköy sakinleri tarafından kullanılıyor. Her bostanda misyonlu bulunan sorumlular, bostan sahiplerine dönem boyunca teknik ve uygulamalı takviye vererek gerçek tarım sistemleri konusunda rehberlik ediyor.”
‘DOĞA ONARICIDIR, YARALARI SARAR’
Peyzaj yüksek mimarı Cemile Özalpay Sunar konutta bir şeyler yetiştirmek istediğinde apartman şartları mahzur olarak çıkmış karşısına. Tahlil yollarını ararken de Ayrancım Derneği’yle kesişmiş yolları. Kent bostanları hayalini Ankara’nın Ayrancı kentinin kültürünü geliştirmek için efor harcayan dernek aracılığıyla yaymak üzere çalışmalara başlamış. Bir yandan apartman bostanında permakültür çalışmalarına devam ediyor. Yeni başlayacaklara da ‘balkon bostanları’nı öneriyor:
“Balkon bostanları apartman daireleri için en uygun sistemlerden biri. Artık bir kovada bile kompost yapılabilecek sistemler gelişti. Onun dışında ortak alanlar olan bahçeler uygunsa apartman kararıyla kullanılabilir. Bir yere gitmediğiniz için vakit tasarrufu ediyorsunuz, yeri değerlendiriyorsunuz, ekolojik ayak iziniz artmıyor, tüm gereksinimlerinize karşılık olabiliyor bahçeler. Meskende filizlenmiş ve olağanda çöpe atılan bir patatesi grup hasat ettiğimiz patatesleri yemek en büyük mutluluklarımızdan biri. Tabiat inanılmazdır, sizi kucaklar, yaralarınızı sarar, öğretir ve ömür sebepleri verir. En küçük canlının bile hayat savaşına şahit olursunuz. Bunlar bize de güç verir, hoşlukları tekrar görmemizi sağlar.”
