Hıdırellez, Türk dünyasında ve Balkanlar’da baharın gelişini, tabiatın uyanışını ve rahmeti simgeleyen en özel bayramlardan biridir. 5-6 Mayıs 2025 tarihlerinde, Hızır ile İlyas’ın buluştuğuna inanılan bu kutsal günde, çeşitli gelenekler ve ritüellerle dilekler dilenir, umutlar yeşerir. Bu ritüeller ortasında bilhassa Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, hem kültürel hem de manevi açıdan büyük bir kıymete sahiptir. Hıdırellez’de yoğurt mayalamak, yalnızca bir mutfak pratiği değil, tıpkı vakitte sıhhat, bolluk ve şifa dileklerinin tabiatla bütünleştiği bir seremonidir. Pekala, Hıdırellez’de yoğurt nasıl mayalanır? İşte detaylar…
HIDIRELLEZ YOĞURT MAYALAMA GELENEĞİ NEDİR?
Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, Türk kültüründe Hıdırellez bayramının en esaslı adetlerinden biridir. Hızır ve İlyas’ın buluştuğu 5-6 Mayıs gecesi, tabiatın rahmetinin ve yenilenmesinin sembolü olarak görülür. Bu özel günde yoğurt mayalamak, tabiatın uyanışını ve Hızır’ın rahmetini konutlara taşıma emeli taşır. İnanışa nazaran, Hıdırellez’de mayalanan yoğurt, Hızır’ın dokunuşuyla meblağ ve bu yoğurt konut halkına sıhhat, huzur ve bolluk getirir. Gelenekte, yoğurdun mayalanması için çoklukla doğal teknikler tercih edilir; kimyasal mayalar yerine çiğ taneleri, sabah çiyi yahut tabiattan toplanan bitkiler kullanılır. Bu ritüel, yalnızca bir yiyecek hazırlama süreci değil, birebir vakitte dualar ve güzel niyet dilekleriyle zenginleşen manevi bir tecrübedir. Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, bilhassa Anadolu’nun kırsal bölgelerinde ve Türk dünyasında yaygın olarak sürdürülür.
HIDIRELLEZ’DE YOĞURT NASIL MAYALANIR?
Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, hem pratik hem de manevi bir süreçtir.
Malzemeler:
1 litre taze inek yahut keçi sütü (pastörize olmayan, doğal süt tercih edilir)
Sabah çiyi, çiğ taneleri, naber otu, yoğurt otu yahut ısırgan otu üzere bitkiler
1 yemek kaşığı doğal yoğurt (daha evvel Hıdırellez’de mayalanmış yoğurt varsa ideal)
Cam yahut toprak kap
Temiz tülbent yahut bez
Hıdırellez gecesi toplanan çiçekler yahut yeşil kısımlar (isteğe bağlı, ritüel için)
Adım Adım Mayalama Süreci:
Taze sütü bir tencerede kaynatın. Kaynama sırasında sütün taşmaması için tahta kaşıkla karıştırın. Kaynadıktan sonra sütü ılımaya bırakın. Sütün sıcaklığı, serçe parmağınızı batırdığınızda 10 saniye dayanabileceğiniz bir ısıda olmalı (yaklaşık 40-45°C).
Hıdırellez’in sabahında, gün doğmadan evvel dışarı çıkarak çimlerin üzerindeki çiğ tanelerini bir kaba toplayın. Alternatif olarak, naber otu, yoğurt otu yahut ısırgan otu üzere bitkileri tabiattan toplayabilirsiniz. Bu bitkiler, sütün mayalanmasını sağlayan doğal laktik asit bakterileri içerir.
Ilık sütün içine, topladığınız çiğ tanelerini yahut ezilmiş bitkileri ekleyin. Şayet doğal maya yerine yoğurt kullanacaksanız, 1 yemek kaşığı yoğurdu 2-3 yemek kaşığı ılık sütle karıştırıp sütün içine ek edin. Karışımı yavaşça çırpın.
Yoğurdu mayalarken rahmet ve sıhhat için dua etmek gelenektir. Örneğin, “Hızır’ın rahmeti, İlyas’ın şifası bu yoğurda dolsun” üzere niyetler lisana getirilir. Birtakım bölgelerde, yoğurt kabının üzerine gül yaprakları yahut yeşil kısımlar konur.
Süt dolu kabı bir tülbent yahut pak bezle örtün. Kabı, sıcaklığını koruyacak bir yere (örneğin, battaniyeye sararak) yerleştirin. Yoğurdun mayalanması için 6-8 saat bekleyin. Hıdırellez gecesi mayalanan yoğurdun, sabaha kadar tutması beklenir.
Yoğurt kıvam aldığında, buzdolabına kaldırarak dinlendirin. Birinci mayalanan yoğurdu tatmadan evvel komşularla paylaşmak, geleneğin bir kesimidir.
HIDIRELLEZ’DE MAYASIZ YOĞURT NASIL YAPILIR?
5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece saat 00.00’da bir ölçü doğal sütü kaynatın daha sonra soğumaya bırakın. Serçe parmağınızla her zamanki üzere sütü denetim edin. Süt parmağınızı yakmayacak duruma geldiyse bir kaşıkta maya olduğunu düşünüp 3 kez bu kaşığı süte batırıp karıştırın her seferinde Fatma anamızın eli ile diyerek bildiğiniz duaları okuyunuz. Bu biçimde sütün üzerini bir bez yahut örtü ile kapatıp sabaha kadar bekletin. Sabah kalktığınızda yoğurdun mayalandığını göreceksiniz. O gün o yoğurttan 7 bireye verin bu mayasız mayalanan Hıdırellez yoğurdunu mayalamak bir gelenek ve meskene bolluk rahmet getiren bir uygulama, ritüeldir.
