Hıdırellez, Türk dünyasında ve Balkanlar’da baharın gelişini, tabiatın canlanışını ve rahmeti simgeleyen en esaslı bayramlardan biridir. 5-6 Mayıs 2025 tarihlerinde, Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştuğuna inanılan bu özel gün, gül ağaçlarına dilek kâğıtları asmaktan ateş üzerinden atlamaya, yoğurt mayalamadan tabiatla iç içe ritüellere kadar pek çok gelenekle kutlanıyor. Lakin, Hıdırellez’in İslam’daki yeri ve dinen uygunluğu, bilhassa dindar kısımlar ortasında sıkça tartışılan bir husus. Bazıları Hıdırellez’i İslam’la uyumlu bir kültürel gelenek olarak görürken, bazıları kimi ritüellerin bidat yahut şirk içerebileceğini savunuyor. Pekala, Hıdırellez dinen gerçek mu, kutlamak günah mı?

HIDIRELLEZ’İN İSLAM’DAKİ YERİ NEDİR?

Hıdırellez, Türk kültüründe Hızır ve İlyas peygamberlerin 5-6 Mayıs’ta (Rumi takvime nazaran 23 Nisan) buluştuğuna inanılan bir bahar bayramıdır. İslam’daki yeri, hem dini kaynaklara hem de halk inanışlarına dayanıyor. Hızır Aleyhisselam, Kur’an-ı Kerim’de Kehf Suresi’nde (18:60-82) Musa peygamberle seyahat yapan, Allah’tan özel bir ilim ve hikmet verilen bir kul olarak zikredilir. Hadislerde ve İslam geleneğinde, Hızır’ın rahmet, yardım ve şifa getirdiğine inanılır, lakin onun hayatta olup olmadığı konusunda farklı görüşler vardır. İlyas peygamber ise Kur’an’da ismi geçen (Saffat Mühleti, 37:123-132) bir peygamberdir ve halk ortasında Hızır’la buluştuğu inancı yaygındır.

Hıdırellez’in İslam’daki yeri, bu iki şahsiyetin halk inanışlarındaki rolüyle şekillenmiştir. Lakin, Hıdırellez bayramı direkt Kur’an yahut sahih hadislerde emredilen bir dini bayram değildir; daha çok İslam öncesi Türk ve Orta Asya kültürleriyle İslam’ın harmanlanmasıyla oluşmuş bir gelenektir. İslam alimleri, Hıdırellez’in kutlanmasının İslam’a uygunluğunu değerlendirirken, kutlama biçimlerine ve niyetlere odaklanır. Diyanet İşleri Başkanlığı’na nazaran, Hıdırellez, İslam’a alışılmamış olmayan, şirk ve batıl inançlardan uzak bir biçimde kutlanırsa dinen sakıncalı değildir.

HIDIRELLEZ DİNEN GERÇEK MU, KUTLAMAK GÜNAH MI?

Hıdırellez’in dinen uygunluğu, kutlama haline ve niyete bağlıdır. İslam’a uygunluğu konusunda şu noktalar öne çıkıyor:

İslam’a Uygun Kutlama Biçimleri

Doğa ile Bütünleşme: Hıdırellez’de piknik yapmak, tabiatta vakit geçirmek, Allah’ın yarattığı hoşluklara şükretmek İslam’a uygundur. Bu, Allah’ın nimetlerini takdir etmenin bir yolu olarak görülür.

Sadaka ve Paylaşım: Hıdırellez’de fakirlere yardım etmek, yemek dağıtmak yahut komşularla paylaşımda bulunmak, İslam’ın teşvik ettiği davranışlardır.

Dua ve Niyet: Allah’tan sıhhat, rahmet ve huzur dilemek, Hıdırellez’in manevi tarafını güçlendirir. Örneğin, yoğurt mayalarken “Allah’tan rahmet dilerim” üzere dualar, İslam’a uygun niyetlerdir.

Kültürel Gelenekler: Yoğurt mayalama, paklık yapma yahut bahar sevincini paylaşma üzere gelenekler, İslam’a alışılmamış ögeler içermediği sürece zararsızdır.

Sakıncalı Olabilecek Ritüeller

Şirk ve Batıl İnançlar: Hızır’dan direkt medet ummak, gül ağacına kâğıt asarak dileklerin gerçekleşeceğine inanmak yahut ateş üzerinden atlamanın uğur getireceğine dair batıl inançlar, İslam’a terstir. İslam’da, her türlü yardım ve nimet sırf Allah’tan beklenir.

Bidat Sayılabilecek Uygulamalar: Hıdırellez’e özel, Kur’an ve sünnette desteği olmayan ritüeller (örneğin, belli duaların belli sayılarda okunması yahut tılsımlı objeler kullanılması) bidat olarak kıymetlendirilebilir.

İsraf ve Gösteriş: Çok harcamalar, gösterişli kutlamalar yahut İslam’ın sadelik unsuruna ters davranışlar sakıncalıdır.

Diyanet İşleri Başkanlığı, Hıdırellez kutlamalarının İslam’ın temel unsurlarına uygun, şirk ve bidattan uzak bir formda yapılması gerektiğini vurguluyor. Örneğin, bir Diyanet açıklamasında, “Hıdırellez, bir bahar bayramı olarak kutlanabilir, fakat Allah’tan diğerine dua etmek yahut batıl inançlara kapılmak caiz değildir” deniliyor.