Son yıllarda pek çok ülkenin kıyılarında köpek balıklarının görülme sıklığında dikkat alımlı bir artış yaşanıyor. Bilhassa yaz aylarına yaklaşırken, bu çeşit müsabakalar hem merak uyandırıyor hem de kaygı yaratabiliyor. ABD, Avustralya ve Akdeniz etrafındaki ülkelerde sıkça gündeme gelen bu hadiselere artık Türkiye kıyılarında da rastlanıyor.
Geçtiğimiz günlerde Antalya’nın Konyaaltı kıyısında kaydedilen köpek balığı imajının akabinde, emsal bir olay bu defa Muğla’nın Datça ilçesinde yaşandı. İlçe merkezine yakın bir kıyı kısmında, camgöz cinsi olduğu kestirim edilen bir köpek balığı kıyıya epey yakın bir noktada görüntülendi.
Vatandaşların ilgisini çeken anlar cep telefonlarıyla saniye saniye kaydedildi.Olay sırasında denizde olan amatör balıkçı Savaş Hoş, hafta sonu tatilinde oğlu ile birlikte balığa çıktıkları sırada karşılaştıkları anı şöyle anlattı:
“Teknemizin sanal çapası sudaydı, bir anda büyük bir yüzgeç fark ettik. Merakla yaklaştık, akabinde köpek balığını gördük. Evvel kısa bir atılım yaptı, sonra direkt çapaya yöneldi. Biz de çabucak ön tarafa geçip uzaklaştık.”
Dünyada köpek balığı ataklarında önemli bir artış gözlemleniyor. Bu artışa dair dikkat çeken son örneklerden biri, İsrail’in Hadera açıklarında yaşandı. BBC’nin haberine nazaran Tel Aviv’in kuzeyinde, Olga Plajı yakınlarında bir yüzücü, bir köpek balığı hücumunda kayboldu. Olayın yaşandığı bölgenin yakınlarında bir güç santralinin denize ılık su bıraktığı, bu nedenle köpek balıklarının bu mevsimde bölgede toplandığı biliniyor. İsrail’de 1948’den bu yana ölümcül bir köpek balığı saldırısı kaydedilmemişken, yaşanan bu olay ülke tarihinde bir birinci olabilir.
Misal formda Mısır’ın turistik kıyı kenti Hurgada da son yıllarda köpek balığı taarruzlarıyla gündeme geliyor. 2023’te Rus turist Vladimir Popov, halk plajında yüzerken bir kaplan köpek balığının saldırısına uğrayarak ömrünü yitirdi. Çığlıkları kıyıya kadar ulaşan Popov’a kimse müdahale edemedi, müthiş anlar kameralarla kayda geçti.
Peki, son devirde yaşanan bu artışların gerisinde ne var? Deniz canlılarının davranışlarını değiştiren, onları kıyılara yaklaştıran ögeler neler olabilir? İklim değişikliği, deniz suyu sıcaklıklarının artması ya da ekosistemdeki dengesizlikler bu durum üzerinde tesirli olmuş olabilir mi?
KÖPEK BALIĞI GÖZLEMLERİNDEKİ ARTIŞ DOĞAL BİR SÜRECİN MODÜLÜ AMA…
Türkiye denizlerinde köpek balıklarının görülme sıklığındaki artışın farklı etkenlerle açıklanabileceğini belirten Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Sürece Teknolojisi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Ayas, bu durumun hem cinslerin doğal davranışları hem de çevresel değişimlerin bir sonucu olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini tabir etti.
Ayas, “Gözlemlerdeki artış büyük ölçüde teknolojik gelişmeler sayesinde mümkün hale gelirken, iklim değişikliğinin deniz ekosistemleri üzerindeki tesiri de bu sürece kıymetli ölçüde katkı sağlıyor” dedi.
Söz konusu artışın köpekbalıklarının saldırganlığında bir yükseliş manasına gelmediğini vurgulayan Ayas, “Bu durum, deniz ekosistemlerinin tabiatında yer alan dinamiklerin ve değişkenliğin doğal bir sonucu olarak görülmeli” açıklamasında bulundu.
KIYILARDA KÖPEK BALIĞI GÖRÜLMESİ ARTIK KAÇINILMAZ
İklim değişikliğinin denizel ekosistemler üzerindeki tesirlerine de dikkat çeken Prof. Dr. Deniz Ayas, üst seviye yırtıcıların bu değişimlere direkt reaksiyon verdiğini belirtti.
Ayas, “İklim değişikliği, okyanus akıntıları, besin ağları ve çeşitlerin göç desenlerinde kıymetli değişikliklere yol açıyor. Köpekbalıkları üzere üst seviye yırtıcılar, avladıkları cinslerin dağılımı değiştikçe, kendi dağılımlarını da bu yeni nizama nazaran şekillendiriyor” sözlerini kullandı.
Bu durumun doğal bir sonucu olarak, daha evvel kıyılarda nadiren rastlanan çeşitlerin artık kıyı ekosistemlerinde görülmesinin kaçınılmaz olduğuna dikkat çeken Ayas, ekosistemlerin bu yeni nizama adapte olmak zorunda kalacağını vurguladı.
KÖPEK BALIKLARININ DAVRANIŞLARI DEĞİŞTİ Mİ?
Köpek balıklarının davranışlarında bir değişiklik olup olmadığına değinen Prof. Dr. Deniz Ayas, bu canlıların beslenme alışkanlıklarında radikal bir değişim olmadığını belirtti. Ayas, “Köpek balıklarının beslenme davranışlarında rastgele bir radikal değişiklik bulunmuyor. Lakin denizlerde ve okyanuslarda uzun müddettir devam eden çok sömürüye dayalı balıkçılık faaliyetleri, bu çeşitlerin besin bulmakta zorlanmasına yol açıyor. Bu nedenle daha sığ sulara inmeye başladıkları söylenebilir” dedi.
ÜLKEMİZDE HANGİ CİNS KÖPEK BALIKLARI BULUNUYOR?
Türkiye karasularında yaşayan köpekbalığı tiplerine ait de bilgi veren Prof. Dr. Deniz Ayas, ülkemiz denizlerinde çok sayıda tıbbın yaşadığını belirtti. Ayas, “Çok sayıda köpek balığı çeşidi ülkemiz karasularında bulunmakla birlikte, en az sekiz büyük çeşidin beslenme, üreme ve yavru bakım alanları Türkiye sularında yer alıyor. Kısa yüzgeçli mako, esmer köpekbalığı, kum köpekbalığı, sivri burun camgöz, iri burun camgöz, sapan köpekbalığı ve mavi köpekbalığı bu cinsler ortasında öne çıkıyor” dedi.
BU BÜYÜK CİNSLERİN KIYILARDA GÖRÜLME MÜMKÜNLÜĞÜ NEDİR?
Bu büyük çeşitlerin kıyılarda görülme muhtemelliğine da değinen Prof. Dr. Ayas, önemli bir ikazda bulundu:
“Genellikle bu tipler, beslenme faaliyetlerini Akdeniz’in orta kısımlarında gerçekleştirir. Zira besin kaynakları çoğunlukla açık denizlerde yer alır. Lakin başta Doğu Akdeniz olmak üzere tüm bölgede süregelen çok balıkçılık faaliyetleri ve birtakım popülasyonların ağır biçimde sömürülmesi, bu köpekbalığı cinslerini besin arayışıyla kıyılara yönelmeye zorlayabilir.”
‘ÜLKEMİZDE ENDER DE OLSA KÖPEK BALIĞI ATAK TEŞEBBÜSÜ YAŞANDI’
Türkiye’de köpekbalığı taarruzlarının son derece az görüldüğünü belirten Prof. Dr. Deniz Ayas, geçmişte yaşanmış kimi örneklerin olduğunu söyledi.
Ayas, “Ülkemizde çok az de olsa, bilhassa provoke edilmiş köpek balığı hücumları yaşandı. Örneğin, kan ve mukus üzere uyarıcı hususların bulunduğu bir ortamda, kum köpekbalıkları birkaç dalgıcın paletine saldırmıştı. Lakin bu olayda hiçbir dalgıç yaralanmadı” dedi. Kelam konusu taarruzların ölümcül olmadığının altını çizen Ayas, “Ülkemizde kayıtlara geçmiş rastgele bir vefat hadisesi bulunmuyor” diyerek kamuoyundaki telaşların abartılmaması gerektiğine işaret etti.
