Modern çağın salgın hastalığı olarak tanımlanan obezite hem dünya genelinde hem de Türkiye’de her geçen gün süratle artıyor. Araştırmalar obezite sıklığının ülkemizde %30’un üzerine çıktığını ve Avrupa kıtasındaki en kilolu ülke pozisyonuna geldiğimizi gösteriyor. Lakin bu yeni bir bilgi değil zira Türkiye son beş yıldır obezitede Avrupa birincisi olarak isimlendiriliyor.
Peki obezite sayıları hem dünyada hem de Türkiye’de neden bu kadar süratli halde artıyor?
Obezite beraberinde hangi hastalıkları getiriyor ve en kıymetlisi ölümcül hale geliyor mu?
İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Onur Taşçı, hem merak edilenleri yanıtladı hem de obeziteye dair çok değerli bilgiler paylaştı.
OBEZİTE TAM OLARAK NEDİR? KİŞİ OBEZ STATÜSÜNDE OLUP OLMADIĞINI HANGİ KIYMETLERE BAKARAK ANLAYABİLİR?
Obezite bedende olağandışı yağ dokusu birikimiyle sıhhatimizi bozan, hastalık ve ölümlere neden olan kronik, tekrarlayıcı ve ilerleyici bir hastalıktır. Obezite genetik, çevresel, ruhsal, toplumsal birçok faktörden etkileniyor.
Yetişkinlerde obezitenin tanısı ve sınıflandırması için en sık kullanılan usul vücut kitle indeksidir (BKİ). BKİ, bir kişinin kilogram cinsinden beden yükünün metre cinsinden uzunluğunun karesine (kg/m2) bölünmesiyle hesaplanıyor.
Yetişkinlerde olağan kabul edilen BKİ kıymeti 18,5-24,9 kg/m2 ortasıdır. 24,9-30 kg/m2 ortası fazla kilolu olarak tanımlanıyor. Vücut kitle indeksinin 30 ve üzeri olması ise obezite olarak tanımlanıyor. Ayrıyeten bel etrafı ölçümü de kolay bir halde kullanılabilir. Türkiye’de bel etrafının bayanlarda 90 cm, erkeklerde de 100 cm üzerinde olması obezite olarak kabul ediliyor.
TÜRKİYE’DE OBEZİTE SAYILARINI NE DURUMDA?
Obezite, dünyada olduğu üzere Türkiye’de de halk sıhhatini kıymetli ölçüde tehdit eden ve sıklığı giderek artan bir sorun. Araştırmalar obezite sıklığının ülkemizde %30’un üzerine çıktığını ve Avrupa kıtasındaki en kilolu ülke pozisyonuna geldiğimizi gösteriyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün dataları, Türkiye’de yetişkinlerin 3’te birinin obezite, üçte birinin çok kilolu ve geriye kalan 3’te birinin de olağan kilolu olduğunu gösteriyor.
Özellikle bayanlarda obezite sıklığı %40 olduğu biliniyor. 5-19 yaş ortası çocuk ve ergenlerde obezite yaygınlığı Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran yaklaşık %12’dir.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün yeni bilgilerine nazaran dünya genelinde obeziteli birey sayısı 1 milyarı aşmış durumda. 2050 yılı projeksiyonuna bakıldığında yetişkinlerin %60’nın, çocuk ve ergenlerin %30’nun fazla kilolu yahut obez olacağı öngörülüyor.
OBEZİTENİN TÜRKİYE’DE HER GEÇEN GÜN ARTMASININ SEBEPLERİ NELER OLABİLİR?
— Yüksek kalorili, yağlı ve şekerli besinlerin çok tüketimi, sistemsiz öğünler kilo alımına neden olabiliyor. Bilhassa paketli ve işlenmiş besinlerden kaçınmak gerekiyor. Yemek yerken televizyon izlemek, telefonla konuşmak üzere aktiviteler, tokluk hissinin fark edilmemesine ve fazla yemeye yol açabiliyor.
— Hareketsiz hayat şekli ve yetersiz idman de obeziteye neden oluyor. Masa başı işler, uzun vadeli ekran başında vakit geçirmek ve nizamlı idman yapmamak, güç harcamasını azaltarak kilo alımına katkıda bulunuyor.
— Ailede obezite hikayesi olması, bireyin obezite riskini artırabiliyor.
— Gerilim, depresyon ve anksiyete üzere durumlar, çok yeme yahut sıhhatsiz beslenme alışkanlıklarını tetikleyebilir. Olumsuz hislerle başa çıkmak için yemek yeme davranışı, kilo alımına yol açabilir.
— Yetersiz uyku, hormon dengesizliklerine ve iştah artışına neden olabiliyor. Metabolik hastalıklar diyabet hastalığı, tiroid hastalıkları da kilo alımına sebebiyet veriyor.
OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Obezite hipertansiyon ve kalp damar hastalıklarını artırıyor. Obeziyete bağlı yüksek tansiyon, kalp damarlarında tıkanıklıklar, kalp krizleri ve felç görülüyor.
Obezite, insülin direncine yol açarak diyabet gelişimine katkıda bulunuyor ve karaciğerde yağ birikimine neden olarak karaciğer işlevlerini bozabiliyor. Çok kilo, safra taşı oluşumunu ve safra kesesi iltihabını tetikleyebiliyor.
SOLUNUMUN DURMASINA BİLE NEDEN OLUYOR
Boyun etrafındaki yağ birikimi, hava yollarını daraltarak uyku sırasında teneffüsün durmasına (uyku apnesi) neden olabiliyor. Obezite, akciğer işlevlerini etkileyerek astım semptomlarını kötüleştirebiliyor, teneffüs kaslarının fonksiyonunu zorlaştırarak teneffüs yetmezliğine yol açabiliyor.
Obezite, özgüven eksikliği ve toplumsal izolasyon üzere faktörlerle depresyon ve anksiyete riskini artırabiliyor.
KANSER RİSKİ ARTIYOR, ÖLÜMCÜL OLABİLİYOR
Aşırı kilo, eklemlere binen yükü artırarak kireçlenmeye, omurga ve diz eklemlerine fazla yük bindirerek ağrıya yol açabiliyor. Obezite hormonal dengesizlikler ve kronik iltihaplanma yoluyla göğüs, rahim, yumurtalık, prostat ve kolon kanseri riskini artırabiliyor.
Obezite, bayanlarda adet düzensizliklerine ve kısırlığa, erkeklerde ise sperm kalitesinin düşmesine neden olabiliyor. Obezite tedavi edilmediği takdirde bu hastalıklar aracılığıyla vakitle ölümcül sonuçlara yol açabiliyor.
OBEZİTE TEDAVİSİ NEDİR?
Obezite tedavisi, bireyin sıhhat durumu, hayat usulü ve kilo fazlalığının derecesine nazaran bireye özel planlanan çok istikametli bir süreçtir. Emel, sağlıklı kilo kaybı sağlamak ve obeziteye bağlı hastalık risklerini azaltmaktır.
Öncelikle diyetisyen eşliğinde hazırlanan bireye özel beslenme programları, kalori alımını dengeleyerek kilo kaybını gayeler. Diyetle birlikte idman ve fizik aktivite yapılmalı. Haftada en az 150 dakika orta seviyede (tempolu yürüyüş) fizikî aktivite önerilir. Bireyin yeme alışkanlıkları da bu süreçte değiştirilmeye çalışılır.
Bu süreçlerle birlikte medikal tedaviler de gündeme gelebilir. Obezite kronik ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Günümüzde obezite tedavisi için üretilmiş çeşitli ilaçlar bulunmaktadır ve doktor kontrolü altında bu tedaviler verilebilir. Medikal tedavi dışında uygun hastalarda günümüzde cerrahi usuller de kullanılmaktadır.
Obezite tedavisinde kalıcı muvaffakiyet için diyet, antrenman, davranış değişikliği, ilaç ve cerrahi tekniklerin bir ortada ve uzun vadeli uygulanması değerlidir.
Obezite tedavisi, bireyin gereksinimlerine nazaran özelleştirilmelidir. Sağlık profesyonelleriyle iş birliği yaparak, sürdürülebilir ve sağlıklı bir ömür şekli benimsemek, tedavinin başarısı için kritik ehemmiyete sahiptir.
