Nature Medicine mecmuasında 24 Mart’ta yayımlanan sonuçlara nazaran, hayatın erken devirlerinde sağlıklı beslenmenin, fizikî aktivite ve sigara içme durumu üzere başka hayat biçimi faktörleri hesaba katıldığında bile, sağlıklı yaşlanma mümkünlüğünün daha yüksek olduğu bulundu.
Peki hangi diyetlerin sağlıklı yaşlanma mümkünlüğünü artırıyor? Bu çalışma bulguları insanların orta yaşta ve hayatlarının başka periyotlarında beslenme tercihlerini nasıl etkileyebiliyor?
George Washington Üniversitesi’nde acil servis hekimi ve yardımcı doçent Dr. Leana Wen soruları yanıtladı.
Araştırmacılar insanların yeme alışkanlıklarını incelemek için ne kadar vakit harcadılar? Ne öğrendiler?
Bu, araştırmacıların birebir kümesi vakit içinde takip ettiği ve kendi bildirdikleri alışkanlıkları ve sıhhat sonuçlarını incelediği uzunlamasına bir gözlemsel çalışmadır. Araştırmacılar, çalışma iştirakçilerine 70 yaşına gelene kadar otuz yıla kadar beslenme alışkanlıklarını sordular. İştirakçiler, nizamlı ve kapsamlı bir biçimde yiyecek tüketimlerini belgelediler ve 130’dan fazla farklı yiyeceği ne sıklıkla yediklerini bildirdiler.
Araştırma takımı daha sonra tüketim örüntüsünün sekiz çeşit sağlıklı beslenmeye ve sıhhatsiz ultra işlenmiş besin tüketimine ne kadar yakın olduğunu ölçerek besin tüketimini sınıflandırdı.
Çalışma devrinin sonunda, otuz yıl sonra araştırmacılar 105.015 iştirakçiden 9.771’inin yahut yaklaşık %9,3’ünün sağlıklı yaşlanma olarak tanımladıkları şeye ulaştığını buldular. Bu, diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalığı üzere kronik hastalıklardan uzak 70 yaşına kadar yaşamak ve bilişsel, fizikî yahut ruhsal sıhhat bozukluklarına sahip olmamak manasına geliyor. Çalışma takımı, sekiz sağlıklı diyetin her biri için daha yüksek ahengin sağlıklı yaşlanma mümkünlüğünün daha yüksek olmasıyla alakalı olduğunu buldu.
Ayrıca araştırmacılar, meyve, zerzevat, tam tahıl, kuruyemiş, baklagiller, doymamış yağlar ve düşük yağlı süt eserlerinin daha fazla tüketilmesinin sağlıklı yaşlanma mümkünlüğünün daha yüksek olmasıyla temaslı olduğunu buldular. Öte yandan, trans yağ, sodyum, şekerli içecekler ve kırmızı yahut işlenmiş etlerin daha fazla tüketilmesi sağlıklı yaşlanma mümkünlüğünün daha düşük olmasıyla ilişkilendirildi.
Bu, sağlıklı bir diyetin hayatın erken devirlerinde uygulanmasının sağlıklı yaşlanmada değerli bir faktör olduğunu epey ikna edici bir formda gösteren sağlam bir çalışma. Araştırma, insanların daha fazla zerzevat, meyve, tam tahıl ve kuruyemiş yiyerek ve şekerli içeceklerden ve işlenmiş besinlerden kaçınarak hayat beklentilerinde yıllar kazanabileceğini bulan öbür çalışmalarla epey dengeli sonuçlara sahip.
Çalışmada hangi sekiz çeşit diyet yer aldı?
Çalışma iştirakçileri makul bir diyeti takip ettiklerini kendi kendilerine belirtmediler. Besin tüketimlerini bildirdiler ve araştırmacılar uzun vadeli ahenklerini sağlıklı kabul edilen diyet kalıplarına bağladılar.
Sekiz diyet; Alternatif Sağlıklı Beslenme İndeksi (AHEI), Alternatif Akdeniz İndeksi (aMED), Hipertansiyonu Durdurmaya Yönelik Diyet Yaklaşımları (DASH), Nörodejeneratif Gecikmeye Yönelik Akdeniz-DASH Müdahalesi (MIND), sağlıklı bitki bazlı diyet (hPDI), Gezegensel Sıhhat Diyet İndeksi (PHDI), deneysel inflamatuvar diyet örüntüsü (EDIP) ve hiperinsülinemi için deneysel diyet indeksi (EDIH) idi.
Bu diyet kalıpları çok sayıda ortak noktayı paylaşıyor. Örneğin, aMED ve MIND bitki bazlı besinler, yağsız proteinler ve sağlıklı yağlar açısından varlıklı Akdeniz diyetine dayanır. PHDI ve hPDI meyve, zerzevat, kuruyemiş ve baklagillerin tüketimini en üst seviyeye çıkarır. Birtakım farklılıklar da var. Örneğin, DASH azaltılmış sodyumu vurgular, EDIP besinler için bir inflamatuar indeks kullanır ve EDIH gıdayı öngörülen insülin salgısına nazaran puanlar.
Bu sonuçlar orta yaştaki insanların beslenme tercihlerini nasıl etkileyebilir?
Bu bulgular, insanların sağlıklı yaşlanmanın temel bir bileşeni olarak besleyici bir diyeti düşünmelerini sağlamalıdır. Beslenme tercihleri yaparken herkes, yapraklı yeşil sebzeler, taze meyveler ve tam tahıllar üzere asgarî seviyede işlenmiş tam besinleri hedeflemelidir. Bu çalışma ve öbürleri, kuruyemişlerin yanı sıra fasulye ve mercimek üzere baklagillerin de yararlarını dengeli bir biçimde göstermektedir.
Balık ve yağsız et de sağlıklı bir diyetin modülü olabilir. Öte yandan, şarküteri soğuk etleri ve kızarmış tavuk üzere çok işlenmiş etler daha makûs sıhhat sonuçlarıyla ilişkilendirilir.
Peki ya genç bireyler? Beslenme alışkanlıkları kıymetli mi?
Bu çalışma, insanların 40’lı, 50’li ve 60’lı yaşlarındaki beslenme alışkanlıklarını inceledi. Ömrün erken devirlerindeki beslenme alışkanlıklarına bakmadı. Lakin öteki çalışmalara dayanarak, yaşları ne olursa olsun herkesin sağlıklı bir beslenme formunu hedeflemesini önermek mantıklıdır. Tıpkı vakitte daha sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeye başlamak için asla geç olmadığını da akılda tutmak gerekir.
Araştırmada hangi yiyecekleri yemememiz gerektiği öneriliyor?
Çalışmanın odak noktasının büyük kısmı sağlıklı yaşlanmayla müspet bağlantılı diyet ve yiyecek tipleri üzerinde olsa da, negatif bağlantılı olan öğeler de vardır. Bunlar ortasında bilhassa şekerle tatlandırılmış içecekler, örneğin sodalar ve şeker eklenmiş meyve suları, ayrıyeten ultra işlenmiş yiyecekler, yüksek sodyum ve trans yağ düzeylerine sahip öğeler yer alır.
Herkes soda, meyve suyu ve öteki şekerli içeceklerin tüketimini azaltmak için şuurlu bir uğraş gösterebilir. Ayrıyeten, çok sayıda öbür çalışmada daha yüksek vefat riskiyle ilişkilendirilen ultra işlenmiş besin tüketimini de azaltmayı deneyebilirler.
Ambalaj etiketine bakmak, besinin ultra işlenmiş olup olmadığını değerlendirmenin her vakit güzel bir yoludur. Çok sayıda katkı hususu içeren uzun bir içerik listesi varsa, eser muhtemelen ultra işlenmiştir ve en güzeli asgarî sürece tabi tutulmuş benzeri bir besin ile değiştirilmesidir. Etiketler ayrıyeten sodyum ve trans yağ düzeyleri hakkında bilgi sağlayabilir.
